Unter den Linden

Oost-Berlijn, Unter den Linden. Met Harrie Jekkers van Klein Orkest als muzikale gids fietsen we door Berlijn. Lenin staat er niet meer op zijn voetstuk. In 1991 is het 19 meter hoge beeld verwijderd. Het tapijt van onze hotelkamer is voor de val van de muur gelegd en vangt in zijn melange van bruin en grijs de sfeer van de koude oorlog, de verlichting is tube luminescent, het ontbijt eenvoudig, doch voedzaam. Het gaat om de bezienswaardigheden uiteindelijk.

De stad is gemoedelijk, ademt ondanks het vele verkeer een soort van rust. Niet dat opgefokte wat je van een wereldstad zou verwachten. De zon schijnt, het is niet te warm, perfect weer om de stad te verkennen.

Haast schaamteloos laat Berlijn haar littekens uit het verleden zien. In tentoonstellingen, musea en herdenkingstekens. Daardoor onthult ze niet zozeer het falen van de stad maar meer het falen van de mens. “Het mag nooit meer gebeuren!” klinkt vaak tijdens herdenkingstoespraken. Er klinkt opportunisme in door. Op het Holocaustmonument, formele naam: Denkmal für die ermordeten Juden Europas, nagenoeg naast de Brandenburger Tor schreef Italiaanse schrijver Primo Levi, overlevende van het vernietigingskamp Auschwitz: `Het is gebeurd, en daarom kan het weer gebeuren’. Een stuk minder optimistisch en inmiddels realiteit gebleken. Het geeft me op de een of andere vreemde, fatalistische manier méér hoop.

En de vogels? Vliegen ze nog steeds van Oost- naar West-Berlijn? De vogels op ons terras niet. Die wachten op het brood dat wij ze, voldaan van onze maaltijd, goedmoedig toewerpen. De zon zakt en het wordt fris. We gaan.

Bert Nonkes